Voor beleggers was 2022 een jaar om snel te vergeten. Het vlotte herstel van de wereldeconomie in 2021, na twee zware coronajaren, leidde aan het eind van dat jaar tot een oplopende inflatie. Deze geldontwaarding zou tijdelijk zijn, meenden bijvoorbeeld de centrale bankiers van de Amerikaanse Fed. Maar dat ‘transitoire karakter’ van de inflatie bleek ijdele hoop. Vanaf eind februari 2022, toen Rusland buurland Oekraïne binnenviel, werd de inflatie hoger en hoger. 

Door de oorlog liepen energieprijzen in Europa gedurende het jaar steeds verder op, gevolgd door enorme prijsstijgingen in voeding en andere producten. In Nederland steeg de consumentenprijsindex (CPI), de inflatiebarometer van het CBS, in september bijvoorbeeld met 14,5% (vergeleken met september 2021); over heel 2022 kwam de inflatie in Nederland uit op 9,6%. In de eurozone bedroeg de inflatie 9,2%, in de VS 6,5%.

Inflatie en rentes hard omhoog
Toen de inflatie in de VS in maart al richting de 8% ging, verhoogde de Fed de rente voor het eerst. Dat was het startsein voor een aantal forse renteverhogingen: de Amerikaanse beleidsrente steeg in zeven stappen van 0,25% naar 4,5%. De Europese Centrale Bank (ECB) volgde in juli, met een eerste renteverhoging van 0,5%, gevolgd door nog drie verhogingen van de beleidsrente. De beleidsrente van de ECB bedroeg aan het einde van het jaar 2,5%.

De gevolgen van de snel stijgende inflatie en rentes waren vergaand, zo noteerden aandelenmarkten in 2022 wereldwijd dikke minnen. Als rentes stijgen, heeft dit in de regel een negatief effect op de aandelenmarkten, omdat beleggen in obligaties relatief aantrekkelijker wordt. Zeker in een sector als technologie, gingen de aandelenkoersen van big techs als Amazon, Meta, Alphabet en Microsoft (na jarenlange stijgingen) met tientallen procenten naar beneden. Deels omdat door de oplopende rente de toekomstige winsten van de techbedrijven minder waard worden en beleggers die winsten terugrekenen naar de contante waarde nu. De Amerikaanse technologie-index Nasdaq noteerde over 2022 dan ook een min van ruim 33% (in lokale valuta), de bredere S&P 500 daalde met ruim 19% (in lokale valuta). Daarbij viel het verlies van de AEX met bijna 14% nog mee. “Bovendien werden beleggers steeds meer bevangen door recessievrees. Logisch, want door de oplopende rente wordt het voor bedrijven en consumenten duurder om geld te lenen. Als dan ook de prijzen hard stijgen, met name van energie, valt de economische activiteit na verloop van tijd terug. En zit je voor je ’t weet in een recessie”, constateert Investment Analist Leon Verboon.

Obligaties zwak, dollar sterk 
Ook obligatiemarkten gingen in 2022 hard onderuit. Als rentes stijgen, kunnen beleggers immers nieuw uitgegeven obligaties met een hogere rente kopen, waardoor de huidige obligaties in portefeuille minder waard worden. Vooral langlopende obligaties hebben te maken met deze wetmatigheid. Minder kredietwaardige vastrentende waarden als bedrijfsobligaties met een lage rating, hadden relatief minder last van de hogere rente, maar hun rendement kreeg vooral een knauw door de gestegen opslag voor kredietrisico. Leon wijst daarnaast op de toegenomen kracht van de dollar: “We zagen de waarde van de dollar ten opzichte van de euro sterk oplopen. Aan de ene kant als gevolg van forse Amerikaanse renteverhogingen, aan de andere kant omdat de dollar in tijden van hoge turbulentie gezien wordt als veilige haven. Zo kreeg je begin 2022 voor een euro nog 1,13 dollar, in het najaar ging dat naar pariteit; toen was de euro dus evenveel waard als de dollar. Dat was lang ondenkbaar, we zagen dat in 2002 voor het laatst.”

Leon noemt nog een paar andere, wonderlijke verstoringen in de wereldeconomie die dit verslagjaar typeren: “Door het Chinese zero-tolerance coronabeleid viel de Chinese groei in 2022 hard terug. Dit beleid zorgde er ook voor dat China, als exportmotor van de wereld, veel minder in staat was om westerse landen te voorzien van producten en halffabricaten. Daarnaast ondervond de industrie, zoals automotive, veel hinder van de wereldwijd flinke chiptekorten. En vergeet ook niet de Britse ex-premier Liz Truss die met haar economische plannen wereldwijd de wenkbrauwen deed fronsen met als gevolg veel economische onzekerheid in met name het Verenigd Koninkrijk.”    

Negatieve rendement is maar één kant van het verhaal 
De tegenvallende rendementen op zowel aandelen- als obligatiemarkten hadden ook op de beleggingsresultaten van SNPS een negatief effect. “Maar dat betekent voor onze deelnemers niet direct een negatief resultaat. Rendement is maar één kant van de medaille. De gestegen rentes leiden er namelijk toe dat de reservering die aangehouden dient te worden voor de pensioenaanspraken van gepensioneerde deelnemers lager uitvalt en dat de inkoop van pensioen, voor de deelnemers die hun pensioen nog moeten inkopen, goedkoper wordt. Dat laatste is best substantieel: een rentestijging van 1% leidt ertoe dat je met 1 euro pensioenkapitaal grofweg 12% meer pensioen kunt aankopen”, aldus Leon. De rendementen van de Life Cycle-portefeuilles Rendement, Rente en Matching waren over het verslagjaar negatief, maar een lichtpuntje is dat SNPS iets beter presteerde dan de betreffende benchmarks.

Het Collectief Variabel Pensioen (CVP) – waarin het doorbeleggen na pensioendatum wordt gefaciliteerd – heeft geprofiteerd van de gestegen rente (door daling van pensioenaanspraken), maar kreeg tegelijkertijd wel te maken met een daling van het vermogen als gevolg van de beleggingsresultaten. Per saldo is het resultaat over verslagjaar 2022 negatief. Voor het CVP geldt dat zowel negatieve als positieve resultaten worden uitgesmeerd over een periode van vijf jaar. “Door deze spreiding hoeven we deelnemers die hebben gekozen voor een variabel pensioen niet te confronteren met een verlaging. De meesten krijgen zelfs, dankzij de in eerdere jaren gemaakte positieve resultaten, een kleine plus te zien in hun pensioenuitkering”, constateert Leon.

Contractverlenging  
Het contract met Achmea Investment Management (AIM), de fiduciair manager van SNPS, is in 2022 verlengd. “Daar zijn we blij mee, want zij zijn al onze partner sinds de oprichting van SNPS. We weten goed wat we over en weer van elkaar kunnen verwachten. We zijn tevreden over AIM en werken goed met hen samen. We zien de relatie met AIM als een strategisch partnerschap waarin we samen werken om de propositie van SNPS continu naar een nog hoger niveau te tillen. Zij werken ook graag met ons omdat we, in alle bescheidenheid, een innovatieve voorloper zijn die al min of meer werkt volgens de uitgangspunten van het nieuwe pensioenstelsel.”

Beleggingsovertuigingen onder de loep 
SNPS houdt het strategisch beleggingsbeleid en de invulling hiervan geregeld tegen het licht. Zo ook in 2022, vertelt Leon: “We zijn gestart met het evalueren van onze beleggingsovertuigingen die de basis vormen voor ons beleggingsbeleid. Uitkomst is dat we de bestaande overtuigingen hebben aangescherpt en nieuwe overtuigingen hebben toegevoegd. Zo zetten we nog nadrukkelijker in op ESG-factoren omdat die, net als diversificatie van beleggingen overigens, kunnen leiden tot verbetering van het risico-rendementsprofiel van onze portefeuilles. Een andere beleggingsovertuiging is dat we geloven in het nut van actief beheer omdat je daarmee waarde kunt toevoegen vanwege sommige inefficiënties op de financiële markten.”

Risicobereidheid deelnemers telt
Naast deze beleggingsovertuigingen bepaalt ook de risicobereidheid van de deelnemers het beleggingsbeleid van SNPS. Vanwege het grote belang dat SNPS hecht aan de preferenties van de deelnemers, wordt deze risicobereidheid om de paar jaar gemeten, zo ook in 2022. “In totaal hebben ruim 1.100 deelnemers in dit onderzoek aangegeven wat hun risicobereidheid is, dus dat geeft een heel goed beeld. Die risicobereidheid blijkt goed aan te sluiten op de risiconiveaus van de drie Life Cycles (neutraal, defensief en offensief) die we nu aanbieden. Dat betekent feitelijk dat we deze drie zullen handhaven maar dat we binnen die Life Cycles wel analyseren op welke punten we ze kunnen aanscherpen. Dit doen we aan de hand van een optimalisatiestudie.”

De eerste uitkomst van deze optimalisatiestudie is dat SNPS de invulling van de Life Cycle-portefeuilles Rendement en Rente licht gaat aanpassen. Leon: “Zo vergroten we bij beide portefeuilles de spreiding door in meer verschillende beleggingscategorieën te beleggen. Voor de portefeuille Rendement betekent dat bijvoorbeeld dat we ook in infrastructuur gaan beleggen middels beleggingsfondsen. Deze fondsen investeren in circa vijftien tot twintig individuele projecten, denk aan zonneparken, windenergie, wegen of ziekenhuizen. Dergelijke beleggingen genereren lange, constante kasstromen die bovendien meebewegen met de inflatie; in deze tijd geen overbodige luxe. Bij de portefeuille Rente schroeven we het percentage Amerikaanse bedrijfsobligaties terug en voegen we onder andere Nederlandse hypotheken toe, zodat we ook hier een betere spreiding krijgen.” Ook heeft SNPS in 2022 criteria opgesteld voor de keuze van een nieuwe manager voor de categorie euro credit, vervolgt Leon: “Dit doen we omdat we op deze manier veel beter onze ESG-ambities kunnen realiseren en beter kunnen aansluiten op onze beleggingsovertuigingen.”